Brian McLaren: ‘In liefde die je voor jezelf, voor je naaste en voor de aarde hebt, zul je God ervaren’

Heb je naaste lief als jezelf, zegt Jezus. Maar op de een of andere manier vinden we het lastig om van onszelf te houden. Brian McLaren beschrijft in zijn nieuwste boek De grote spirituele shift een soort ‘liefdescursus’ om te leren houden van jezelf, je naaste en daarmee ook van de aarde én van God. 

Velen onder ons lijden aan de schande van zelfhaat of zelfafwijzing, terwijl anderen lijden aan zelfzuchtig bedrog of egoïstische trots. Deze beide innerlijke ziekten verspreiden zich in epidemisch tempo, en ze kunnen allebei worden genezen als we leren om van onszelf te houden omdat God dat van ons vraagt, zoals de grote cisterciënzer monnik Bernardus van Clairvaux dat heeft uitgedrukt. Hij beschreef een levenswijze waarin je als het ware bij God in de buurt staat en vanuit dat gezichtspunt met goddelijk mededogen naar jezelf kijkt. In het onderdeel binnen ons curriculum dat je ‘Liefde voor gevorderden’ zou kunnen noemen, kunnen christenen door oefening de kunst van deze transformatie opdoen.

Als je van iemand houdt, wil je diegene begrijpen en aanvaarden in al zijn of haar groei en verandering; op dezelfde manier betekent houden van jezelf een nooit eindigend proces van zelfinzicht en zelfaanvaarding door de ups en downs van het leven. Een breed scala aan persoonlijkheidstesten, uiteenlopend van het enneagram tot de ‘Myers Briggs Type Indicator’-test, kunnen ons daarbij helpen, net zoals een hartsvriend(in) of zielsverwant (of anam cara, zoals de oude Kelten dat zeiden), een vriend die welwillend met je omgaat en in wiens aanwezigheid jij je masker kunt afzetten en je hart kunt openstellen. Vaak is het een wijs besluit om een professionele adviseur, therapeut of coach te raadplegen die je kan helpen goed voor jezelf te zorgen, vooral als je worstelt met levensovergangen, verslavingen, emotionele of geestelijke ziekten of trauma’s.

Leren van de aarde te houden

Ten slotte beginnen we nu in te zien dat liefde voor de naaste en liefde voor jezelf op een natuurlijke wijze leiden tot liefde voor de aarde, en ik wil voorstellen dat die liefde, ‘Liefde voor ver gevorderden,’ de derde cursus is binnen het liefdescurriculum. Als je bijvoorbeeld je naasten liefhebt als jezelf, wil je dat zowel jij als zij in staat zijn om adem te halen, en heb je dus liefde voor schone, frisse lucht nodig. Als je van je naasten houdt als van jezelf, wil je dat zowel jij als zij iets te drinken hebben, en heb je dus liefde nodig voor zuiver water in al zijn verschijningsvormen. Als je van je naasten houdt als van jezelf, wil je dat zowel jij als zij voldoende te eten hebben, en voel je je dus betrokken bij het klimaat, maar ook bij de grondkwaliteit en bij visserij, weilanden en akkers, boerderijen en bossen. Als je van je naasten houdt als van jezelf, wil je dat al jouw kinderen en je toekomstige nakomelingen in staat zullen zijn om net als jij te genieten van de schepping, en voel je je daardoor betrokken bij het behoud daarvan, en zul je ecologie beschouwen als een schitterende en aan God toegewijde wetenschapstak.

In de loop van het proces waarbij je van de aarde gaat houden omwille van je naasten en van jezelf, zul je op een natuurlijke manier leren om van de aarde te gaan houden om wat ze is. Je gaat inzien dat iedere vogel, boom, vis, plant, rivier, berg, uiterwaard, oceaan en ieder ecosysteem kostbaar is in de ogen van de Schepper, net zoals ieder kunstwerk kostbaar is in de ogen van de kunstenaar. Je gaat steeds meer aanvoelen hoeveel liefde de Schepper koestert voor de aarde in al haar inherente, veelvoudige schoonheid.

Ieder die liefheeft, kent God

Mensen die leren houden van hun naasten, van zichzelf en van de aarde, zullen er weinig moeite mee hebben van God te leren houden, omdat God in hun ogen geen leerstuk of theorie is die losstaat van wat ze al liefhebben, of daar niet mee samengaat. In de manier waarop zij liefde ervaren voor hun naasten, zichzelf en de schepping zullen ze God juist al hebben ervaren, want, in de woorden van Richard Rohr: ‘God is een plaatsvindende gemeenschap.’ Zij zijn al liefde en eerbied gaan ervaren voor ‘dat deel van God in iedereen,’ zoals de quakers het uitdrukken. Binnen de cursus ‘Liefde voor zeer vergevorderden’ leren mensen dan ook om het vertrouwde licht te herkennen en lief te hebben dat ze zien stralen in alles waar ze al van houden. Ze leren in God te bestaan als de liefdevolle realiteit waarin ze ‘leven en bewegen en zijn,’ de allesomvattende ‘plaatsvindende gemeenschap’ waarin ze talloze voorvallen van gemeenschap hebben ervaren. Ze zullen inzien dat elke ervaring van liefde een ervaring van God is geweest, want, zoals Johannes het formuleerde in het Nieuwe Testament:‘de ‘liefde’ komt uit God voort. Ieder die liefheeft is uit God geboren en kent God … Want God is ‘liefde’ (1 Johannes 4:7-8).

Houden van een afstandelijke en theoretische God tot wie je alleen kunt naderen via complexe geloofssystemen kan inderdaad zwaar zijn, en zelfs uitputtend, zowel mentaal als emotioneel. Maar houden van de God die je ervaart in de liefde voor de naaste, jezelf en de schepping gaat je even natuurlijk af als ademhalen. Een personage uit de roman De broers Karamazov van Dostojevski benoemt dat in perfecte bewoordingen:

Hou van Gods hele schepping, van het geheel ervan en van ieder zandkorreltje. Hou van ieder blad, iedere straal van Gods licht. Hou van dieren, hou van planten, hou van ieder ding. Als je van ieder ding houdt, zul je in de dingen het mysterie van God ontwaren. Als je dat hebt ontwaard, zul je iedere dag onvermoeibaar beginnen er meer en meer van te ontwaren. En uiteindelijk zul je van de hele wereld gaan houden met een volkomen, universele liefde.

Vanzelfsprekend vind ik het geen vereiste dat deze elementen van het liefdescurriculum altijd in dezelfde volgorde worden doorlopen. Zolang we leren om betrokken te zijn bij de aarde, bij onszelf, bij elkaar, en bij God, in welke volgorde of chaotische wanorde dan ook, ben ik blij. In extase, zelfs!

Het ik, de aarde en God uit De Grote Spirituele Shift, Brian McLaren, Kok, € 22,99

Meer informatie vind je hier. Je kunt er ook het eerst hoofdstuk lezen.