Hoe Reinder in een wijdingsritueel van 5 dagen ontdekte wat zijn plek is in deze wereld

Reinder reist af naar Duitsland om een vijfdaagse initiatie te ondergaan, een wijdingritueel ontwikkeld door Richard Rohr, schrijver en franciscaner monnik. Op die manier wil Reinder ontdekken wat hij kan betekenen voor mensen om hem heen en voor het grote geheel; wat zijn gift is. 

In een glooiend Duitse landschap met afwisselend weiland, akkers en bossen ligt – in de buurt van het dorp Weibern (what’s in a name) – de boerderij in carré-vorm die de komende dagen het domein is voor de meer dan 50 mannen die hier voor hun initiatie komen. De tien begeleiders, die door Richard Rohr zijn toegerust, verwelkomen ons. Gevraagd wordt om niet als toeschouwer, maar als deelnemer aanwezig te zijn en de rituelen te ondergaan met de mentaliteit van een novice.

Als eerste worden alle smartphones ingeleverd. Er worden deze dagen ook geen alcoholische dranken genuttigd. De voorzieningen zijn als in een jeugdherberg van 30 jaar geleden, maar daar hoor je niemand over: luxe zou in deze setting eerder een obstakel zijn.

Na het avondeten is de eerste gemeenschappelijke sessie in de grote schuur. Vanaf dat moment wordt het een ‘heilige’ ruimte waar de meeste rituelen zullen plaatsvinden. Na een slagwerksessie (iedereen heeft een slaginstrument meegenomen) volgt de introductie en wordt de indeling in kleine groepen (6 à 7 man) bekendgemaakt. In deze groep vertellen wij elkaar onze beweegredenen om de initiatie te ondergaan, waarna op de binnenplaats het kampvuur wordt aangestoken. Ik vertel dat ik zo graag wil ontdekken wat ik als man kan betekenen voor anderen en het grote geheel. Anderen doen bijvoorbeeld mee omdat ze vooral zijn opgegroeid in een vrouwenomgeving, doordat de vader (emotioneel) afwezig was en erachter willen komen wat dat met hen heeft gedaan.

Van het hoofd naar het lijf

De volgende ochtend begint het programma om 7 uur. Elke dag is het eerste programmaonderdeel een stiltemeditatie van een half uur: allemaal in een grote kring op een stoel zitten, letten op de adem en gedachten die opkomen laten gaan. Het is een oefening in non-duaal bewustzijn door de aandacht van het hoofd (het denken) te verschuiven naar het lijf.
Na het ontbijt is er ook dagelijks een slagwerksessie: iedereen heeft een trommel of ander slagwerk meegenomen. Het ritme dat steeds herhaald wordt – en op een gegeven moment ook versnelt – werkt aanstekelijk en versterkt het gevoel deel van het geheel te zijn. In zekere zin is het ook een ontlading van energie. Vervolgens wordt het thema van de dag in lichaamstaal geïntroduceerd en later met woorden toegelicht.

Een indringend ritueel

Deze eerste dag is het thema: ‘Accepteer je sterfelijkheid’. ’s Middags vindt het bijbehorende ritueel plaats. Deze keer gaan we niet van de binnenplaats naar de schuur, maar lopen wij buitenom en krijgen de instructie om ons op stellen in rijen van tien, nadat we onze schoenen en witte T-shirts hebben uitgetrokken. De rijen worden geïnspecteerd. Deze opstelling roept bij mij meteen de associatie op van een appèl in een concentratiekamp.

Na een tijd worden wij zwijgend naar binnen geleid en gaan we in rijen op de betonnen vloer zitten, waarna een toespraak volgt. Daarna komt ieder om de beurt naar voren. Met rode kleurstof (bij iedere traditionele initiatie vloeide bloed) wordt met een kwast op de borstkas een groot kruis getekend. Dat mag er de hele dag niet afgewassen worden. Iedereen gaat daarna in stilte zijns weegs en ervaart zo de impact van dit ritueel.

’s Avonds blijkt hoe indringend het ritueel was. Een van de begeleiders vertelt zijn levensverhaal. Zijn ouders wilden dat hij een goede opleiding kreeg en als jongen van 9 jaar ging hij naar een internaat. Hij kwam terecht in een omgeving waar voor gevoelens geen plaats was en hij werd er seksueel misbruikt. De emotionele blokkade die dat opriep kon hij voor het eerst bij zijn initiatie doorbreken, maar ondertussen had hij die blokkade wel op zijn kinderen overgedragen. Hier raakt hij aan een van de kernpunten van de visie van Richard Rohr over kwetsuren die mensen in hun leven oplopen: ‘If you don’t transform it, you will transmit it’.
Later rond het kampvuur  –  het vuur dat het hout verteert en warmte afgeeft – volgen de gesprekken over alles wat deze dag heeft opgeroepen. Hoewel het ingewikkeld is om in deze setting aan te snijden,  vertel ik hoe door de opstelling in rijen moest denken aan het verhaal van mijn oom. Hij heeft ternauwernood een strafkamp in Duitsland overleefd. Nog niet eerder kwam het zo bij mij binnen. Mijn buurman vertelt over zijn grootvader die als Kroaat tegen de bezetters streed. Blijken we ineens een stukje geschiedenis te delen.

Alles wat beschadigd heeft…

Dag 3 staat in het teken van de ‘Trauerarbeit’. Op dezelfde wijze als de vorige dag worden wij de grote ruimte ingeleid. Wij dragen allen een zwart T-shirt en krijgen omstebeurt een flinke hoeveelheid as over ons uitgestrooid. Vervolgens wordt een grote kring gevormd. Alles wat jou beschadigd heeft of wat je anderen hebt aangedaan kan in dit ritueel tot uitdrukking worden gebracht.
Binnen de cirkel is een rond pad van houtsnippers. Er liggen twee grote kussens waar met een knuppel op geslagen kan worden. In het midden ligt een groot zeil waarop gerust kan worden. Er liggen ook twee Bijbels om open te slaan. Iedereen kan nu zeggen wat hij betreurt of waar hij boos of verdrietig over is. Vervolgens loop je over het pad met houtsnippers. Als je woede ervaart, kun je met de knuppel op een kussen slaan en in het middenveld kun je rust nemen of mediteren.

Vijf harde waarheden

’s-Avonds is de inleiding op dag 4, de dag van het vasten waarop de eigenlijke initiatie plaats vindt. ‘Sta open voor dromen die je eventueel krijgt’, is het advies. Na afloop is er absolute stilte. Er worden ook geen vriendelijke blikken meer uitgewisseld. Geen kampvuur deze avond. Ik heb deze nacht geen droom die ik mij kan herinneren, maar ben voor dag en dauw wakker en zie de zon opkomen.

Na het halfuur meditatie in stilte is er geen ontbijt (alleen iets te drinken) waarna we op pad gestuurd worden richting het bos met alleen onze rugzak en een envelop. De opdracht is: wees voorbereid op wisselende weersomstandigheden, kies een plek in de natuur die je afbakent en verlaat deze plek niet gedurende zes uur. Ga met een ‘open mind’ en sta open voor wat de natuur je te zeggen heeft. Ik moet het zien uit te houden met de vijf boodschappen, harde waarheden, die in de envelop zitten:

1. Het leven is hard;
2. Jij bent sterfelijk;
3. Jij bent niet zo belangrijk;
4. Jij hebt niet de controle over je leven;
5. Jouw leven is er niet voor jou: Jij bent er voor het leven.

Het is fris, het motregent een halfuur lang. Later klaart het op, dan opeens is er een felle regenbui, maar uiteindelijk krijgt de zon de overhand en wordt het erg warm. De vijf boodschappen laat ik bezinken. Soms raken ze aan oude pijn waar ik nu geen last meer van heb, maar ik zie in dat ik in bepaalde reactiepatronen die pijn nog overdraag. Door er me nu bewust van te zijn, kan ik dat hopelijk loslaten.
Ik mediteer op een tekst over de natuur uit ‘Merkstenen’ van Dag Hammerskjold, het boek dat ik de vorige avond gelezen heb. Ik zie hoe om me heen hoe op de plek waar de dennenbomen zijn gekapt talloze zaailingen van loofbomen opschieten en zich uitstrekken naar de zon, terwijl ze door de wind worden bewogen. Ook ik strek mij uit naar het licht en word door de geest bewogen. Ik herinner met een preek waarin werd uitgelegd dat het Griekse woord ‘pneuma’ zowel wind als geest betekent. ‘Nu al?’, is mijn reactie als ik het trommelsignaal hoor ten teken dat het tijd is om terug te keren. Maar voor het zover is, is er nog een onderdompeling in de beek. Drie keer ga ik kopje onder.

Korinthiërs als mantra

Langzamerhand keert iedereen terug naar de boerderij waar de rituelen worden voortgezet. Nu komen er woorden bij uit Paulus’ brief aan de Korinthiërs. Als een steeds herhaald mantra zeggen wij, terwijl we elkaar aankijken en elkaars handen vasthouden: ’Eins war ich ein Junge und handelte wie ein Junge;  jetzt bin ich ein Mann und lebe als Mann’. En ook de overbekende tekst: ‘Zo blijven dan geloof, hoop en liefde, maar de meeste van deze is de liefde’.
Hoe anders is het om deze tekst tegen elkaar te zeggen terwijl je elkaar aankijkt, dan wanneer deze in een kerkdienst wordt voorgelezen. Bij deze sessie worden wij omringd door twintig mannen die eerder geïnitieerd zijn. Zij zullen blijven tot en met de zondagmiddag.
Na deze indrukwekkende dag is er een feestmaal – ik heb de hele dag nog niet aan eten gedacht – en later op de avond wordt bij het kampvuur getrommeld, gezongen en gedanst.

Wat heeft het nu gebracht?

De volgende morgen klinkt in de grote groep het ‘Anthem’ van Leonard Cohen. Het refrein zingen wij mee:

‘Ring the bells that still can ring

Forget your perfect offering

There is a crack in everything

That’s how the light gets in’.

In de kleine groep blikken we terug op de vijf boodschappen van de vorige dag. Bij elke boodschap krijgen wij een tekst aangereikt die de boodschap in een ander perspectief zet. Bij: ‘Je hebt niet de controle over je leven’ is het een tekst uit Lucas 12, vers 25: Wie van jullie kan door zich zorgen te maken één el aan zijn levensduur toevoegen?

In een afsluitende ronde vertellen wij elkaar wat deze dagen ons hebben gebracht. Ik vertel hoe er bij de verschillende onderdelen van het programma spontaan liederen bij mij zijn opgekomen van gospel (‘Deep river’) tot en met Bach (‘Blute nur’) en hoe die liederen deze dagen een verbindende rode draad vormen, zoals ze dat ook in mijn leven zijn. Hier ben ik aanbeland bij wat mijn ‘gift’ is: het zingen. Daarin is het niet de schoonheid van de melodie of de muziek het voornaamste, maar of er een snaar wordt geraakt zodat ook anderen ontroering kunnen ervaren waardoor er iets in beweging komt.

’s Middags zijn de afsluitende rituelen samen met een intense zegening en het samen delen van brood en water: ‘Du bist Brot für die Welt’ en ‘Du bist Trank für die Welt’ waarmee onze bereidheid om iets voor het grote geheel te betekenen wordt geaccentueerd. In een hartelijke sfeer nemen wij afscheid van elkaar: allemaal mannen met lichtjes in de ogen. Verwonderd over de kracht van de rituelen en vervuld van dankbaarheid keer ik van deze zielenreis terug naar Amsterdam.

Meer hierover lezen? Richard Rohr legt het uit in Adam’s Return, The Five Promises of Male Initiation