Ik moet niks. Toch?

Ik moet niks. Toch? – PopUpGedachte 5 maart 2019

‘Moeten bestaat niet,’ zegt ze. ‘Ik doe daar niet aan. Aan dat woord. Ik moet niks.’ ‘Behalve ademen’, zegt iemand bijdehand. ‘Behalve ademen.’ ‘En poepen.’ ‘Ja, dat ook.’ Het gesprekje wordt er niet fraaier op. De uitdager blijft bij haar standpunt, dat ze niets moet. Ze verzet zich tegen iedereen die haar ergens toe wil dwingen. Er zit iets uitdagends in. Niemand schrijft haar de wet voor. Knap wel, denk ik dan. Ik moet heel veel. Ik zou niet goed weten wat ik moet zonder het woordje moeten. Ik moet nog het glas buitenzetten. ‘Nee, je wilt het glas buitenzetten’, zou ze waarschijnlijk zeggen. En dat is dan weer niet waar, helaas. Was het maar zo.

Veel christenen leven met de gedachte dat je in het Oude Testament, de Tenach, het Eerste Testament – hoe je het ook noemt – nog van alles moet. Dat leeft nog onder de wet. En dat je in het Tweede testament, het Nieuwe, opeens niets meer hoeft – het gaat dan om genade. En dat sluit lekker aan bij Hollands ‘Ik mot nix’ denken dus de karikatuur wordt vrolijk omhelsd. De joden, ja man, die moesten dingen. Gewoon dom doen en dan was het goed. Ook wel makkelijk, hè. Bij ons komt het uit het hart of het komt niet, dat is pas echt wat waard. Nee, dan de christenen, die doen dan dingen uit dankbaarheid, dan krijgt het pas diepgang.

Driewerf absolute nonsens. Gevaarlijke nonsens ook in de geschiedenis, want het christendom is heel lang en heel fel antisemitistisch geweest. Er zijn er die wijzen naar de islam, maar dat christendom daar lusten de honden op dit punt ook geen brood van. Het verwijt van wetticisme past lekker in een oud demoniseren-frame.

Vanochtend lees ik Jezus Sirach, een van de oude apocrieve wijsheidgeschriften, je weet wel, die net niet de Bijbel haalden:

Wie de wet in acht neemt, brengt vele offers. Klinkt als: volgens de regels moet je veel offers brengen. Maar dat staat er niet. Het volgen van de geboden als God liefhebben en je naaste als jezelf, de joodse samenvatting van de wet (wat nou wetticisme) ís het brengen van vele offers.

wie zich houdt aan de geboden, brengt daarmee een vredeoffer;
wie een weldaad bewijst, brengt een spijsoffer,
en wie een aalmoes geeft, brengt een dankoffer.
Verschijn niet met lege handen voor de Heer,
want al deze dingen eist het gebod.

Fascinerend. De woorden ‘moeten’ en ‘eisen’ en ‘geboden’ worden op geen enkele manier geschuwd én gebruikt om hartelijke liefde en zorg aan te moedigen. Ik dacht altijd dat het een verrijking was dat we de dingen uit het hart wilden doen en niet meer van alles moesten. Maar het zou ook verarming kunnen betekenen. Dat ze in die oude tijd de woorden ‘moeten’ en ‘geboden’ nog gewoon samen konden laten vallen met ‘hart’ en ‘liefhebben’ en met authentiek en uit jezelf. Dat we in de loop van de tijd gevoeliger zijn geworden, op slakken zout zijn gaan leggen en per se puberaal ons verweren willen tegen iedereen waarvan we denken dat die mogelijk over ons wil heenlopen.

Misschien was jodendom wel volwassener. Dat zij wisten dat het ‘moeten’ niet alleen voor poepen en ademhalen gold, maar ook voor liefhebben. Er is natuurlijk ontwikkeling; Jezus van Nazareth verzet zich tegen veel van zijn tijdgenoten, maar het is níet zo dat hij zich verzet tegen jodendom. Wel tegen een degeneratie ervan. Een afglijden naar hypocrisie, naar een leven waarin inhoud en vorm uit elkaar wordt getrokken en vorm nogal belangrijk lijkt te zijn geworden. Maar het is niet zo dat hij nieuwe inhoud aanbrengt, hij brengt de oude inhoud full force terug.

Wet en liefde waren altijd al verbonden. Offers waren geen manier om mensen in het gareel te houden en de boel aan banden te leggen, het was al een oproep tot hartelijke overgave en het vieren van wijsheid.

Het is misschien wel uitstekend om dingen te moeten. Ik zou het mezelf gunnen dat ik beter in staat zou zijn om dingen te moeten. Gewoon omdat we beperkte mensen zijn die zichzelf af en toe vast moeten leggen en dan leren houden van de structuren waarin we ons leven en onze liefde hebben gegoten. Vorm en inhoud die samenvallen.

Morgen begint bijvoorbeeld het vasten. Veertig dagen voor jezelf een regel kiezen. Er moet niets meer. En misschien is dat wel helaas, want nu moet je zelf kiezen als je eraan mee wilt doen. Wat óók weer mooi is, want dan heb je ook de keuze. Maar het is niet beter of authentieker per se.

Veel goeds met de dingen die je moet, veel wijsheid in de dingen die je wilt en alles mag. Natuurlijk. Waarom niet. Op de wijsheid, de liefde en de eenvoud.

Hier vind je drie tekstgedeeltes die Rikko vanochtend las.

Rikko Voorberg (38) is theoloog, schrijver, ‘activist/kunstenaar’ en initiatiefnemer van o.a. ‘We gaan ze halen’.

Wil je betrokken raken bij het werk van Rikko? Kijk dan hier.