Gevaar van godsdienst en van liefde

PopUpGedachte maandag 27 mei 2019 – Gevaar van godsdienst en de liefde

Je kunt maar beter niet geloven, zeggen ze dan. Religie maakt meer kapot dan je lief is. Zeg niet dat het er niet bij hoort, want moet je zien hoeveel mensen in naam van hun God eindeloze ellende aanrichten. En ze hebben gelijk, hè? Dat er ziekelijk veel ellende wordt aangericht in de naam van goden. In de naam van Jezus, Mohammed, Allah, Boeddha, noem maar op. En vandaag waarschuwt Jezus zijn eigen leerlingen al voor godvrezenden.

‘Ja, er komt een tijd dat ieder die u doodt, zal menen een daad van godsverering te stellen’. Dat zegt Jezus tegen zijn leerlingen voor hij ze de wereld instuurt. En ze hoeven daar niet eens lang op te wachten. Eerst wordt JC zelf gekruisigd met een soort vrome bloeddorst. Ze zullen die onruststoker, godslasteraar en wat niet al wel even aan het kruis nagelen. Daarna zijn z’n leerlingen aan de beurt.

Als er iemand weet hoe gevaarlijk godsdienst kan zijn,  is het Jezus van Nazareth. Hij is er zelf aan gestorven. Wat de conclusie zou kunnen rechtvaardigen dat het maar beter is om ermee op te houden, toch? Verlicht, seculier, westers leven.

Nou er is ook een puntje met verlicht, seculier Westers leven.
De Tweede Wereldoorlog is zo’n puntje. Hitler verwierp het christendom als een joods verzinsel en begon de grootste geïndustrialiseerde massamoord ooit. Ziekelijk genoeg, gesteund door vele kerken en christenen. Al waren er ook die zich verzetten.

Dat kan zo zijn, maar één verziekte heiden betekent nog niet dat religie een goed idee is als godsverering zulke gevaarlijke trekken aanneemt, toch? Dan kunnen we er maar beter mee ophouden.

Het punt van die gedachte is nobel en ook naïef, een beetje bot gezegd. Als de liefde zorgt voor moord en zelfmoord, voor gebroken harten en gebroken levens, voor verscheurde gezinnen en vreemdgaande lieden die met één enkele misstap een repeterende breuk in harten kunnen organiseren, van partners, van kinderen. Zou het dan niet beter zijn om op te houden met de liefde? 
De jaren 70 waren eigenlijk een beetje zo’n experiment: het was alle liefde, altijd en met iedereen. En daarmee werd het exclusieve, het jaloerse, het gevaarlijke gepoogd te ondervangen. En het experiment hield geen stand. En de liefde bleek niet uit te bannen. Het is onvervreemdbaar. Zo is geloof voor de gelovige en zo is volgens de gelovige geloof ook voor de mens. Onvervreemdbaar.

Het is geloof dat men Jezus doet lynchen en dat daarna jaagt op zijn volgelingen. Het is geloof dat hem doet zeggen: Vader, vergeef het hun want ze weten niet wat ze doen. Het is geloof dat roept dat beter één mens kan sterven dan een heel volk ten onder gaan, het is geloof dat maakte dat men durfde sterven. Het is geloof dat haat opwekt jegens de ander, het is geloof dat de vijanden doet liefhebben. Net als liefde. En hoop. En waarheid. Het maakt en breekt harten. En het is niet weg te denken, al zijn er talrijke pogingen ondernomen.

Jezus van Nazareth komt niet om geloof af te breken. Hij komt ook niet het gevaar uit de wereld weren. Hij komt religie die een gevaar is voor anderen ontmaskeren en een voorstel doen over een religie die anderen dient – en daarmee een gevaar is voor de volger van die religie zelf. In fysieke zin in elk geval, gevaar.

Het geloof dat christendom predikt, belooft geen veilige wereld. Het is niet naïef over de mens die altijd in staat zal zijn om op basis van wat voor verhaal dan ook de ander het licht in de ogen niet te gunnen. Het biedt een verhaal om midden in die harde, onveilige wereld een plek van veiligheid te zijn en te vinden, die níet destructief is voor anderen. Een plek van overgave en van liefde, die niet verdedigd wordt met zwaard en muren. Christendom leert hoe te durven sterven – en zo hoe te durven liefhebben met gevaar voor eigen leven. Voor eigen veiligheid. Omdat in het christendom niet meer het eigen leven en geluk het hoogste doel is en niet langer de middelen zijn geoorloofd die dat verdedigen tegen anderen die eigen leven en geluk zoeken. En zo zet het een nieuwe toon in de strijd van allen tegen allen.

Het is religie die JC ombrengt, het is religie die hem doet opstaan. Of geloof. Of spiritualiteit. Sommigen proberen het op woordniveau op te lossen. Religie is slecht, geloof is goed. Of geloof is slecht, spiritualiteit is goed. Goede intenties, maar dit wordt niet opgelost op woordniveau, maar op hartsniveau. En niet door relativering van het belang van toegewijd geloof, maar door een diep geloof in het doel dat God in Jezus gesteld lijkt te hebben: een rechtvaardige wereld die niet als cadeautje uit de hemel neerdaalt, voorlopig niet in elk geval, maar die mensen van geloof, hoop en liefde alvast beginnen vorm te geven in alle kwetsbaarheid.

We beginnen als samenleving te leren dat je liefde moet leren en relaties, zie de eindeloze hoeveelheid boekjes die daarover geschreven zijn. Zo ook met geloof. Het is niet weg te denken, dus kunnen we het maar beter leren goed te doen.

Hier vind je drie tekstgedeelten die Rikko vanochtend las.