Mediteren | Godsdienst is niet voor trotse mensen

PopUpGedachte vrijdag 31 mei 2019 – Niet voor trotse mensen              

Het is groen hier. Helemaal rondom. De tweede verdieping van wat het Landschapshuys heet, en ik kijk uit over Amersfoortse en Spakenburgse landerijen. De zon schijnt, het is zes uur geweest en ik maak mijn PopUpGedachte op enige afstand van het vertrouwde Amsterdam. We hebben hier de nacht doorgebracht. De geur van het kampvuur hangt nog om me heen.

En ik schrijf. Ook hier. Of misschien wel juist hier. Op deze plek, deze boerderij, de Eemlandhoeve. Waar men als geen ander weet dat de natuur zich niet laat sturen, dat je zo weinig controle hebt over wat het goede is om te doen. Waar ze midden in een geïndustrialiseerde agrarische cultuur proberen om de burger en de boer weer te verbinden, de ziel en het land, het hoofd en het hart met de handen.

Zoals elke ochtend van elke werkdag lees ik de oude teksten die vandaag in de kerken in heel de wereld voorgelezen zullen worden, en vraag ik me af wat er in zit. Deze zinnen sprongen eruit, een fragment uit een soort lofzang van Maria, die beseft dat ze zwanger is van Jezus, een bijzonder kind met een goddelijke bestemming. En dan bezingt ze hun Godheid, zijn karakter:

Hij toont de kracht van zijn arm; slaat trotsen van hart uiteen.
Heersers ontneemt Hij hun troon, maar verheft de geringen.
Behoeftigen schenkt Hij overvloed, 
maar rijken zendt Hij heen met lege handen.
Hij trekt zich zijn dienaar Israel aan, 
zijn milde erbarming indachtig.
Zoals Hij de vaderen heeft beloofd 
voor Abraham en zijn geslacht voor altijd.

Het is een soort Robin Hood, die godheid van haar. Behoeftigen schenkt hij overvloed, maar rijken zendt hij heen met lege handen. Een linkse socialist, een rebel, iemand die de boel graag op zijn kop keert. Want waarom zijn de rijken rijk? Die hebben vast ook hun best gedaan, toch? En waarom zou je niet trots mogen zijn? Waarom zouden heersers hun troon af moeten staan? Kom op nou. Ik hoor mijn rechtse vrienden al mopperen op dit stuk Che Guevara en dat dit dan zo nodig weer naar voren gehaald moet worden door die linkse dominee Rikko.

Maar mevrouw Maria zit niet in een links-rechts debat, voert geen discussies over socialisme of liberalisme en over VVD of SP of Groenlinks. Zij is een Joodse vrouw, woont in Israël in het jaar 0 en is zwanger van een belofte. Zij geeft een inkijkje in de ziel van een bijzondere godsdienst, een monotheïsme waaruit twee religies voort zijn gekomen die samen met haar nogal impact hebben in de wereld: jodendom bracht christendom en islam voort. Of christendom en islam zien zichzelf in lijn met het jodendom. Het jodendom van Maria. En dat is niet voor trotse mensen.

Zoals het vak van boer niet voor trotse mensen is. Er zijn wel trotse boeren. Trots op hun vak, trots op hun koeien, trots op hun bedrijf. En ik geloof niet dat deze tekst hen déze trots wil ontnemen. Het gaat erom dat onder die trots, die vreugde over een goedlopend, mooi ontwikkelend bedrijf, een afhankelijkheid zit die terecht is. De boer die over het land loopt en zoekt naar wijsheid: maaien of niet, zaaien of niet, beregenen of niet. Die kijkt naar de lucht en probeert de toekomst in te schatten in het besef dat hij of zij het niet kan. Die de flank van zijn of haar koeien beklopt en zich al mompelend afvraagt wat hij kan doen om te zorgen dat het de koeien goed gaat.

De godsdienst van Israël is niet voor trotse mensen. En daar is Maria heel expliciet over. Trots kan ze zijn op haar groeiende buik, dankbaar op de rol die zij mag spelen, maar zoals elke zwangere vrouw met verwondering kijkt naar wat er in haar groeit (ik ken het niet uit eigen ervaring, maar het totaalproces van verwondering van de zwangere vrouw heb ik wel van heel dichtbij mogen meemaken als vader) dat proces lijkt van toepassing op de joodse gelovige. Trots, dankbaar, maar kwetsbaar, afhankelijk en tegelijk krachtig.

Hier spreekt geen oorlogsgod, hier klinkt geen machtsaanspraak. Eigenlijk is het heel bijzonder hoe een volk de geringheid kan bezingen, zonder zich minderwaardig te voelen. Hoe een volk zich behoeftig kan weten zonder de angst dat het daarmee uitgeleverd is aan machtige anderen. Sterker nog, er is een bepaald vertrouwen in de status van behoeftigheid omdat de machtige ander vandaag of morgen in het stof zal bijten.

Een paradoxaal verhaal, maar goed op zijn plek op deze boerderij. Waar afhankelijkheid, dankbaarheid, trots en zorg en kwetsbaarheid hand in hand gaan. Een evenwicht dat steeds opnieuw gezocht moet worden door bewust weer te kiezen om te danken, om de kwetsbaarheid te benoemen, de afhankelijkheid te erkennen en de neigingen om dan toch maar te industrialiseren of te commercialiseren te bestrijden, omdat de afhankelijkheid toekomstbestendiger is dan onkwetsbaarheid.

Lang leve de paradox. En een goed weekend!

Hier vind je drie tekstgedeelten die Rikko vanochtend las.