Ga naar submenu Ga naar zoekveld

Janneke Rinzema van Matroesjka: ‘Ik vond het niet prettig om domineesdochter te zijn’

Domineesdochter Janneke Rinzema liet de kerk op haar 18e achter zich. Maar de religieuze taal van haar jeugd gebruikt ze ook nu nog in de liedjes en teksten van Matroesjka, het cabaretduo dat ze vormt met Lisa Loeb. Redacteur Michaël Koornneef sprak met haar voorafgaand aan tv-programma Café Lazarus, waarin het duo te gast was.

Deel:

Jij komt uit een religieus gezin, je vader was predikant. Hoe heeft dat religieuze kader jou beïnvloed in je kijk op de wereld?

‘Ik ben opgevoed vanuit het idee van een gemeenschap. Dat betekent dat ons huis vroeger altijd een soort open huis was. Er kwamen altijd mensen langs met allerlei verhalen en achtergronden. Daardoor maakte ik kennis met een groot scala aan verschillende mensen. Dat heeft mijn kijk op de wereld sowieso wel bepaald. Hoewel ik verder in een heel normaal dorp bij Lisse ben opgegroeid. Heel doorsnee. Maar ik ben wel blij met die opvoeding.’

Bracht het geloof ook nog engagement met zich mee?

‘Jazeker, een grote betrokkenheid bij de wereld. Mijn zus is niet voor niets politicus (voor de VVD, red), en mijn moeder is docent. We hebben allemaal wel een roeping om iets voor de wereld te doen.’

Ging het daar aan tafel dan over?

‘Het ging veel over bijvoorbeeld boeken, klassieke muziek, verhalen. Ik mocht geen GTST kijken. Dat was niet omdat het verdorven was, maar gewoon omdat mijn ouders tv wat minder vonden. Ga maar gewoon een boek lezen.’

In welke kerk zaten jullie?

‘Nederlands Hervormd. Maar dat we geen tv keken had niet zozeer met het geloof te maken, maar veel meer met die klassieke opvoeding. Op vakantie naar Rome, dat soort dingen. Bildung, dat was het. We moesten twee instrumenten spelen, en op sport.’

Ben je zelf nog religieus?

‘Nou, ik moest tot mijn 18e naar de kerk. Dus op de dag dat ik 18 werd, besloot ik niet meer te gaan. Dat krijg je dan natuurlijk. Ik woonde toen nog thuis, en dan kwam mijn moeder op zondagochtend om 9 uur binnen en dan zei ze: “Je mag natuurlijk verder slapen, maar er staat wel een lekker ontbijtje beneden klaar.” Ja, chantage, haha! Maar ik dacht: dikke vinger, jullie kunnen het lekker bekijken. Dus ik ben daarna niet meer gegaan.

Ik heb me er ook nooit echt thuis gevoeld, ik vond het domineesdochter zijn en dat iedereen naar je kijkt op een bepaalde manier niet prettig. Op het podium kijken mensen ook naar je, maar dan bepaal je je eigen verhaal. In de kerk was ik de dochter van. Dan krijg je met allemaal van die kleinburgerlijke dingen te maken. ‘Oh, vind je vader het wel goed dat je een vriendje hebt?’, dat soort gedoe. Ik had ook geen vriendinnen die naar de kerk gingen.

Ik heb nu wel vrienden met een christelijke achtergrond, daar heb ik wel een gedeelde ervaring mee. De manier waarop je feestdagen viert, de manier waarop je bepaalde verhalen kent, naar kunst kunt kijken. Dat is een enorme verrijking.’

‘Geloof zie ik nu meer als een rijke bron aan verhalen en informatie’

Maar kerk en geloof zijn twee verschillende dingen.

‘Dat klopt. Voor mij was dat vroeger gekoppeld. Geloof en kerk waren dan ook nog eens werk, en er was altijd wel gedoe, vergaderingen enzo. Ik had daar niet een heel positieve associatie bij.

Geloof zie ik nu meer als een rijke bron aan verhalen en informatie. Maar niet voor mijzelf als iets waar ik naar terugkeer, naar gebed bedoel ik dan, of naar de Bijbel als ik het niet meer weet. Het is overigens wel iets wat me helpt. Het is een anker. Mijn ouders zeiden vroeger altijd: jij doet je best en God doet de rest. Dat was een beetje een grapje, maar daardoor zag ik wel in dat ik maar tot bepaalde hoogte invloed had op dingen. En daarbuiten, of dat nu God is of omstandigheden, ligt het niet helemaal aan jou. Maar als dat laatste deel er niet is, dan ligt het wel aan jou. Of aan de wereld en dan word je boos op de wereld. Er zijn zoveel factoren die van invloed zijn op wie je uiteindelijk wordt, daar ben ik me heel erg van bewust. Je doet je best en we zien wel. Meer kun je niet doen.’

Pas vroeg mij iemand er ook naar. En toen zei ik: het heeft veel met taal te maken. Ik ben met een bepaald taalveld opgegroeid en daar kom je dan toch niet van los.

‘Ja, inderdaad, het is goed dat je dat zo zegt. Taal is heel belangrijk. In onze voorstelling beginnen we met twee foetussen in de baarmoeder. En die spreken met elkaar over het leven na de geboorte. Dat zijn allemaal verwijzingen naar het religieuze. ‘We zijn naar haar evenbeeld gemaakt’. Dat is een spel met taal en daar houd ik heel erg van.

Die Bijbelse taal überhaupt is prachtig. Rijk. We hebben ook een alternatief Onze Vader. ‘Onze Google die in de cloud zijt, uw naam worde geheiligd.’ Het verhaal daarachter is dat je vroeger je problemen aan God voorlegde om antwoord of verlossing te krijgen. Nu doen we dat aan Google. Dus alle vragen, twijfels en angsten die je hebt, die google je en dan krijg je antwoord. Veel persoonlijke dingen vertel je niet aan je vrienden omdat je je daarvoor schaamt, maar dat vraag je wel aan google. Google vertrouwen we alles toe en Google weet ontzettend veel van ons. Vaak meer dan mensen om je heen.’

Wil je daarmee laten zien dat je moet oppassen wat je aan Google toevertrouwt?

‘Nee, het is niet zozeer een waarschuwing. Ik denk dat het meer een waardevolle vergelijking is omdat het gaat over de vraag door wie je je laat kennen. Google is een machine is die geld aan je verdient.

Eigenlijk is onze voorstelling een oproep om je juist aan je naasten te laten kennen. Je mag gezien worden. Aan elkaar. Want dat brengt je veel verder, want dan doe je het weer samen. De angst naar de ander moet je overwinnen.’

‘Rechtvaardigheid is ook dat je gezien wordt. Als je niet gezien wordt, blijf je klein.’

Die Bijbel zit vol verhalen over rechtvaardigheid. Wat is rechtvaardigheid voor jou?

‘Rechtvaardigheid… Dan zou ik in onze samenleving toch gaan voor gelijke kansen. Dat het niet uitmaakt welke huidskleur je hebt, welk geslacht je hebt of op welke plek je geboren bent. Dat dat je niet determineert. Rechtvaardigheid is ook dat je gezien wordt. Als je niet gezien wordt, blijf je klein. Of je gaat er tegen vechten op een verkeerde manier. Ik denk dat gezien worden, gekend zijn het allerbelangrijkste is. Als je dat niet als basis hebt meegekregen van je ouders, heb je een enorme achterstand, ook in de samenleving.’

Je kunt daarin berusten, maar jij voelt de drang om daar iets mee te doen. Wat is je drive?

‘Dat je hopelijk een verschil kunt maken. En zeker als vrouw op een podium. Die zijn er niet zoveel. Dus daarmee ben je al een voorbeeld dat het kan. En dat je over maatschappelijke dingen wilt praten, niet alleen maar over huis-, tuin- en keukendingen. Of over kinderen. En misschien slaan Lisa en ik daar een klein beetje in door in onze voorstelling, haha, maar dat is oké, het is een zoektocht. Het mag schuren en je mag boos zijn. En dat je daarmee hopelijk iets kunt veranderen, alleen al door het feit dát je het doet.’

Als je de samenleving bekijkt, wat zijn dan de dingen waar je je echt boos over maakt?

'Eigenlijk een overkoepelend antwoord: het gedachtegoed dat individualisme hoogtij viert en dat dat goed is. Ik denk dat we sinds de jaren 90 het idee hebben gekregen dat je alles wat je wilt, ook kunt bereiken. Maar dan moet je wel anderen met de ellenbogen naar beneden zien te werken, want er is maar plek voor een paar mensen op de rots. Ik denk dat we daarmee niet alleen de wereld kapotmaken, maar ook elkaar en het gemeenschapsgevoel. Dat kan toch niet de bedoeling zijn.

Daarom zitten Lisa en ik ook in een duo. Dat is heel bewust. Ik denk dat we elkaar naar grotere hoogten weten te brengen. Daar gaat het ook in onze voorstelling om: wat ik doe staat niet los van wat jij doet. Dat werd heel pijnlijk zichtbaar toen Lisa vorig jaar een depressie had, want dan heb je geen werk als andere helft. Hetzelfde geldt voor mij: als ik zou stoppen, ja, dan zou het voor Lisa ook afgelopen zijn. Je bent heel erg afhankelijk van elkaar en ik denk dat dat wel een boodschap is die we willen brengen. Dat het niet erg is om afhankelijk van elkaar te zijn, op elkaar te vertrouwen en te bouwen zodat je samen iets moois neer kunt zetten.’

Kijk hier de aflevering van Café Lazarus waarin presentator Marleen Stelling Janneke Rinzema en Lisa Loeb (cabaretduo Matroesjka) ontvangt. 

--:--