Lazarus staat op | Er is ook geloof dat je kunt missen als kiespijn

PopUpGedachte No. 277 – er is ook geloof dat je kunt missen als kiespijn - maandag 26 augustus 2019.

Aan een lange tafel zaten we in de ochtendzon. De dag ervoor hadden we er rogge geoogst, nu scheen een nog laagstaande zon over de kloostertuin, de imposante gebouwen staken als silhouetten af tegen de lichte lucht. Het was kloosterfestival dit weekend in klooster Nieuw Sion te Diepenveen. Jonge mensen ontvingen andere jonge mensen in het door hen gekozen levensritme van de dagelijkse gebeden, het werk op het land, in de keuken of aan het klooster en in hun proces van zoeken en vragen en rust vinden in het leven. Wij waren erbij. Bij de monniken en nonnen uit andere kloosters, waar de geloftes wel voor het leven waren en protestante ‘religieuzen’ zoals ik. Wij waren bedoeld als vraagbaak, workshopleiders, festivalopvulling of sfeerverhogers. Naast mij aan tafel zat zij, bij het ontbijt. En ze was niet per se heel gelukkig.

Ze was atheïst zei ze, althans op weg daarheen. En dit was dan wel heel confronterend, want hier kwam ze vandaan. Niet uit dit klooster, maar uit een nogal gelovig leven dat haar waanzinnig had teleurgesteld. En nu geloofde ze niet meer dat er een God was. Misschien nog wel, maar dan niet meer voor haar. En dat deed pijn, want al die eerdere jaren had ze geleerd dat God alles was. Dat hij, het was een hij, sowieso, het leven bepaalde, dat je vooral je best moest doen om Gods stem te verstaan, dat hij een plan voor je had en je dat zou vertellen. Het klonk mij al te simplistisch in de oren, maar ik begreep ook wel dat als je dat kwijt was, dat je dan niet een leuke religieuze hobby achter je had gelaten, maar dat je dan álles kwijt was.

Een heel specifieke theologie of manier van geloven had haar blijkbaar een tijd goed gedaan. Gedragen tussen andere jonge mensen in een geloof dat enthousiast, gedreven, eenduidig en emotioneel was. Waarin de grote goedheid daarboven de hele tijd jou influisterde wat je moest gaan doen en dat je dat dan deed als teken van moed, overgave, geloof. Zo was ze naar buitenland vertrokken om daar te evangeliseren. Niet per se omdat ze dat wilde, overigens. Het klonk me allemaal pijnlijk in de oren.

Ik moet eraan denken als ik Jezus' woede vandaag lees. De rabbi die sommigen van de religieuze elite echt niet kon harden. Omdat de interpretaties van de regels van geloven altijd hun eigen belang diende, terwijl ze dat met een vrome smoel schijnbaar deemoedig zouden ontkennen. Hij laat er geen spaan van heel. Niks geen ‘maar de intenties zijn goed, hoor’ of ‘jij jouw waarheid, ik de mijne’. Hij is nijdig, hij ziet wat voor shit het aanricht en zegt vandaag bijvoorbeeld:

“Wee u, schriftgeleer­den en Farizee­ën, huichelaars! Gij doorkruist zee en land om een bekeer­ling te maken, maar als hij het geworden is, maakt gij hem zelf tot een hellekind, tweemaal erger dan gijzelf!”

Misschien is het voorbehouden aan de Eeuwige om zo snoeihard te oordelen. Maar dat hellekind? Ik snap daar wel iets van. Niet dat er een hellekind naast mij aan tafel zat, maar ze hadden met hun theologie wel deze jonge vrouw opgetild naar hemelse sferen, zij was daar zelf natuurlijk ook heengewandeld – en vervolgens bleek het luchtledig, zuurstofloos en donderde ze terug in de werkelijkheid. Gelukkig zou ik bijna zeggen, maar wat was er veel aan het stuk gaan en hoe moest zij die scherven weer aan elkaar lijmen?

Ik realiseerde me dat wat die happy god-leidt-alles-versta-zijn-stem-theologie node mist, dat is een plek voor leegte, verdriet, eenzaamheid, ongeloof, menselijkheid, die hele rambam. Dat kent de kloostertraditie dan wel weer. Zij hebben het over ‘de nacht van de ziel’, grote voorbeelden zeggen zo vaak geen enkel bewustzijn te hebben gehad van God in hun leven, maar wel van het goede. Als een writersblock voor een schrijver, die daarmee toch echt de literatuur niet opgeeft, was er een godblock voor de monniken en nonnen die daarmee hun overgave aan stilte, aan werk voor armen en ellendigen, hun gastvrijheid en oefenen van onderlinge verbondenheid niet opgaven. Tot het weer ging stromen.

Er is een hoop beroerde theologie. Ik heb er zelf ook van alles van liggen. Dus geloof me nooit op mijn woord.

Een geloofsvorm die geen ruimte biedt voor eenzaamheid en stilte, voor lijden en ongeloof is erger dan geen theologie. Het verlangen bij mijn ontbijttafelgenote was voelbaar en ik zei te hopen dat ze het zou volgen met medenemen van de diepe kritiek tegen het geloven dat haar was overgeleverd. Want misschien was die diepe kritiek wel de stem van de rabbi zelf. Toen beierden de kloosterklokken en was het tijd voor het volgende gebed. Met altijd zeven minuten stilte als onderdeel van de viering. Het waren goede dagen.

Hier vind je drie tekstgedeelten die Rikko vanochtend las.